Titrediğinizde, mideniz ekşidiğinde, burnunuz aktığında,
kaşındığınızda, parmaklarınızı çıtlattığınızda, bir yeriniz çürüdüğünde
ya da su topladığında veya avuç içiniz terlediğinde neler oluyor?
Mide yanması, ekşimesi: Kahve, çok
yağlı ve baharatlı yiyeceklerin yol açtığı mide yanması ya da ekşimesi
olarak bilinen şikayet hazımsızlık ağrısıdır. Yemek borunuzda keskin
bir yanma hissi oluşur. Kings College London School of Medicine'dan
Prof. Dr. David Armstrong, mide yanmasının mideden sızan asitin yemek
borusunu geri dönmesiyle oluştuğunu söyledi.

Bu hastalığa eğilimli olan insanlar, midelerinin üstündeki sfinkter
(Açılma, açma, gevşetme ya da kapama, sıkma görevi olan halka
şeklindeki kas) kasında bir güçsüzlük hissederler. Bu kas sayesinde
midedeki güçlü asitler güvenli bir şekilde içeride tutuluyor. Midenizin
iç astarı bu asitlerin sindirim etkisine karşı dirençliyken, yemek
borusu o kadar güçlü değildir. Mideniz yandığında hissettiğiniz acı,
mide asitinin gırtlağınızın içini yakmasıyla oluşuyor. Hatta,
uzandığınız [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], asit boğazınızın içini yıkayabilir.

Yüz kızarması: Başkalarının önünde
gülünç duruma düşme, yetersizlik ya da başarısızlık duyguları sizi
utandırabilir. Utançtan dolayı yüzünüz kıpkırmızı olur. Utanç, bizi
bunaltır ve bu "dövüş ya da kaç" prensibini tetikler ve vücudumuz
korkuyla savaşmak ya da ondan kaçmak için adrenalinle şarj olur.

Adrenalin, kaslara bol oksijen desteği sağlamak için kalbin hızlı
çarpmasına yol açar. Fakat, bu bizim daha sıcak hissetmemizi sağlar.
Kendimizi serinletmek için, terleriz ve kan cilt yüzeyindeki kılcal
damarlara doğru akar ve kızarmaya neden olur. Yüzümüzde daha fazla kan
damarı olduğundan yüzümüz kızarır.

Diğer birçok stres türü de kızarmanıza yol açar. Kızarmaya
başladığınızda bunu durdurmak zordur. Londra'dan Dr. Michael Sinclair,
"Bir kez kızardığınızda, diğerlerinin önünde zayıf göründüğünüzü
düşünerek bir çoğunuz daha fazla utanıyor ve kızarıyor" dedi.

Burun akması: Soğuk algınlığı,
alerji, baharatlı yiyecekler gibi şeyler nasıl burnunuzun akmasına yol
açar? Normal olarak, burnunuzdaki zar vücuda giren ajanları, mikropları
engellemek için mukus (sümük) üretiyor. Burnun her gün bir litre sümük
ürettiği tahmin ediliyor. Fakat, bazı uyaranlar sümük üretimini daha da
artırabiliyor. Örneğin, soğukalgınlığı geçiriyorsanız, vücudunuza
saldıran virüsleri durdurmak için ekstra sümük üretiliyor ve sümüklerle
bu virüsler dışarı fışkırtılıyor. Soğuk hava çok küçük filizleri ya da
burun boşluğunuzun iç duvarındaki ince tüyleri mahvediyor. Normalde bu
tüyler sümüğü boğazınızdan aşağıya geri sürükleyip götürüyor. Fakat
sıcaklık düştüğünde bu tüyler çalışmıyor ve sümüğün burun deliğinizden
akmasına izin veriyor.
Alerjiler de aynı etkiye sahip. Akciğerlere
giden alerjenleri durdurmak için burun sümük üretimini artırıyor.
Baharatlı yiyeceklerde durum biraz daha farklı. Kırmızı biberde bulunan
kapsaisin, doğal bir burun tıkanıklığını giderici ilaçtır. Burnunuzdaki
mukusu inceltir ve akışkan hale getirir.
Mide gurultusu: Karnınız
açken midenizden gelen guruldama sesi, mideniz tarafından çıkarılmaz ve
aç olduğunuz için olmaz. Borborigmus (Barsak gazlarından ileri gelen
karın gurultuları) olarak bilinen bu ses, ince bağırsağının üst
kısmında oluşuyor. Bağırsak kaslarınız yiyecek ve içeçekleri aşağıya
doğru götürürken, sıvılaşmaya başlayan yiyeceklerden sızar. Mideniz boş
olduğunda ses, büyük bir titreşimli boşluk gibi çıkar.
Hassas dişler:
Hassas dişlere sahip olanlar için dondurma yemek, bizim hoşlandığımız
gibi zevk verici değildir. Dişinizin ince mine tabakasının altı dentin
denen bir maddeden oluşuyor. Dentin ise doğrudan dişin yumuşak
çekirdeğine (sinirlerin yer aldığı pulpa boşluğu olarak bilinir) giden
borucuklar ve mikroskobik kanallardır. Borucukların ayrıca sıvı
içerdiğini söyleyen California Üniversitesi Koruyucu ve Restoratif Diş
Bilimleri Bölümü'nden Grayson W Marshall, "Bu akışkan sıvıdaki herhangi
bir hareket pulpa boşluğundaki sinirleri harekete geçiriyor ve bu da
keskin bir acıya neden oluyor" dedi.
Kaşıntı: Böcek
ısırığından kurdeşene, size rahatsızlık veren kaşıntıdan kurtulmak için
kaşınmaktan daha iyi yol yoktur. Kaşınma, vücudumuzdaki parazitleri ve
diğer yabancı nesneleri uzaklaştırmanın bir yoludur. Hiç kimse, hatta
en popüler nörobilimciler dahi kaşıntının nasıl oluştuğunu geçtiğimiz
günlere kadar bilmiyordu.

Şimdi, Minnesota Üniversitesi'nde yapılan araştırma, cevabı ortaya
çıkardı: Kaşıma omurilikteki normalde kaşınma hissini beyne gönderen
sinir hücrelerini kapatıyor. Böcek ısırmasından dolayı kaşındığınızda,
ciltteki hücreler histamin isimli kimyasal salıyorlar. Yakınındaki
sinir hücreleri histamine tepki veriyor ve sinyali omuriliğe
gönderiyor. Buradan da beynin talamus (beynin geri kalanı tarafından
sinir sinyallerinin okunmasını kolaylaştıran tercüman olarak görev
yapıyor) bölgesine gönderiliyor. Talamus sinyali kaşınma duyusu
oluşturan serebral kortekse bilişsel ve duyuşsal aktivitelerin
gerçekleştiği beyin bölgesine iletiyor.

Araştırma ekibi, maymunların ayaklarına histamin enjekte ederken,
omuriliklerindeki bireysel hücrelerin aktivitesini görüntüledi.
Hücreler, enjeksiyonu farketti ve derhal sinyal göndermeye başladı.
Fakat araştırmacılar, enjeksiyon bölgesindeki cildi kaşıdıklarında bu
aktivitenin azaldığını ya da engellendiğini gördüler.

Su toplama (fıska): Rahat olmayan
ayakkabılar, genellikle ayağınızda bir ya da iki yerde su toplanmasına
neden olurlar. Su kabarcığı, derinin katmanları arasında sıvı birikmesi
sonucu oluşuyor. Sık rastlanan fakat genellikle küçük yaralardır. Ayak
derisinin basınca ve sürtünmeye maruz kaldığı her yerde oluşabiliyor.
Genellikle bu su kabarcığı, lenf (Lenf damarlarında dolaşan, berrak,
şeffaf, alkali, açık sarı renkte sıvı) ile doludur. Ancak, elinize
çekiçle vurduğunuz zaman oluşan kabarcık, kan damarını çatlatabilir ve
daha koyu kan kabarcığı oluşturabilir.

Parmak çıtlatma: Çoğumuz
parmaklarımızı çekerek ya da kıvırarak çıtlatma sesini duymaya
çalışırız. Sadece parmaklarınız değil, dirseğiniz, dizleriniz, boynunuz
ve hatta göğüs kemiğiniz çıtlayabilir.

Peki bu sese neden olan nedir? Kemiklerinizin hızlıca yuvasına girmesi
ya da çıkmasından çok, parmaklarımızda, iki kemiğin birleştiği yerde
bir bağlantı kapsülü var. Bu kapsülün içinde kemiklerin hareketleri
sırasında buraları yağlayan bir sıvı vardır. Parmaklarımız gerilince ve
eklem yerlerimiz düzleşince bu kapsül de gerilir. İçindeki sıvının
basıncı azalır ve gaz kabarcıkları patlamaya başlar. İşte kulağımıza
gelenler bu seslerdir. Güney Karolina Duke Üniversitesi'nden ortopedi
uzmanı Farshid Guilak, "Çıtlatma tüm eklemlerimizin içindeki yağlayıcı
snovyal sıvıdan çözülen gaz kabarcıklarının şekillenmesiyle oluşuyor"
dedi.

Eklemi germek, eklem içindeki sıvının basıncını azaltır ve gaz
kabarcıkları görünmeye başlar. Kabarcıklar hızlıca patlar ve çıtlama
sesi duyulur. Fakat, kabarcıkların sıvı içinde tekrar oluşması zaman
alır. Bu nedenle aynı parmağınızı tekrar tekrar çıtlatamazsınız.

Annenizin uyarılarına karşılık, çıtlatmanın eklem iltihabına ya da
diğer hasar türlerinden birine yol açtığı konusunda bilimsel bir delil
bulunmuyor.

Terleyen avuç içleri: İş başvurusu için bekleme ya da sıkışık trafikte bekleme gibi stresli durumlar, avuç içinizi nemli yapıyor.

Amsterdam'da VU Üniversitesi'nden Prof. Dr. Eco de Geus, korku ve
endişenin amigdal adı verilen beynin bir bölümündeki duygusal devreleri
harekete geçirdiğini söylüyor. Bu sırasıyla beyindeki ve omurilikteki
bir dizi sinir hücresini harekete geçiriyor. Sinirler omurilikten
akciğer, kalp ve ter bezleri gibi değişik organlara gidiyor. Gerçekten
vücudunuzdaki tüm ter bezlerinden eşit olarak terlersiniz. Ellerinizi
böyle nemli hissetmenizin nedeni avuç içlerinizde daha yüksek
yoğunlukta ter bezi bulunmasıdır. Santimetrekare başına 500 ter
bezinden, tipik bir avuç içinde ortalama 40 binin üzerinde ter bezi
bulunuyor.

Kramp: Kaslarınızı düğümleyen ağrı
verici bir durumdur. Genellikle baldırları etkiler, ancak ayaklarınızın
tabanına ve hatta esnediğiniz zaman çenenizin altına da kramp
girebilir. Kaslarınız aşırı kısaldığında ya da kendi etrafında
büküldüğünde kramp oluşuyor. Bu durum çeşitli nedenlerden dolayı
olabiliyor. Yoğun egzersiz boyunca, laktik asit gibi kimyasalların
inşası kramplara yol açan spazma (kasların istemdışı kasılması) yol
açabiliyor. Daha çok uzun mesafe koşucularında ve yüzücülerde meydana
geliyor. Kas hareketlerini kontrol eden sinyaller taşıyan
elektrolitlerin seviyesinin ve kalsiyum ve potasyumun düşük olması ise
krampları tetikliyor.

Çürükler (morluklar): Çürükler, yaralanma bölgesindeki dokuların içindeki hasar gören damarlardan kan sızmasıyla oluşuyor. Çürük koyu kırmızı, sonra [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], sarı, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
ve ayrıca kahverengiye dönüşerek, ölü kan dereceli olarak farklı
renklerdeki maddelerin içine doğru çözülüyor. Bazı insanlarda çürükler
diğerlerinden daha kolay oluşur, çünkü onların kan damarları daha ince
ve narindir. Ayrıca, bu durum kan akışını azaltan aspirin gibi belirli
ilaçları kullananlarda da olabiliyor.

Gözlerin seyirmesi: Birçok insan hayatlarının bazı noktasında acayip,
istemdışı kas seğirmesiyle karşılaşmıştır. Fakat belki bunların en
rahatsız edeni göz kapaklarının seyirmesidir. Bunun nedeni nedir?

Genelde, bunlar iyi huyludur. Bu duruma stres ve yorgunluk da neden
olabiliyor. Göz kapağını kontrol eden kaslar küçük ve çok hassastır.
Stres, yorgunluk ve kafein gibi uyaranlar bu kasların titreşmesine yol
açıyor. Titreşimler fazla olunca gözde sinir sistemiyle ilgili
istemdışı seyirmeler oluyor. Diğer nedenler arasında ise aşırı kafein
alımından oluşan titremeler, bilgisayar ekranı karşısında uzun süre
vakit geçirme ve hatta uzun süreli kontak lens takılmasından meydana
gelen kaşıntı yer alıyor. Bu durum normal olarak geçicidir. Kendi
kendinize uygulayabileceğiniz tedavi yolları var. Daha az kahve içmek,
göz damlası kullanmak ve daha fazla dinlenmek gibi yöntemler göz
seyremesini azaltır.

Çok belirgin ve uzun süreli göz seyremesi daha ciddi bir nörolojik hastalık belirtisi olabilir. Bu durum çok nadirdir.